Beta Genetiği - Çeviri Makale

Beta Genetiği

Burada beta genetiğine bazı cevaplar vermeye çalıştım. Aşağıdaki bilgiler kendi gözlemlerimle, diğer web sitelerdeki bilgiler derlenerek ve IBC’nin Flare yayınlarını okuyarak elde edilmiştir. Bu sayfanın en alt kısmında beta genetiği için kullanılan bilinen sembollerin bir listesini bulacaksınız. Bu listenin amacı genlerin baskın mı çekinik mi eşbaskın mı olduğunu göstermektir.

 

Genetikle ilgili her zaman önemli olan bir şey bu alanda kullanılan kelimelerdir, “terminoloji” olarak da bilinir. Kolay anlaşılır bir şekilde anlatmayı deneyeceğim ve genetik dersini bu şekilde sürdüreceğim. Haydi, işe temel kavramları anlatmakla başlayalım.

 

Genotip – Bu bir bireyin genetik makyajı veya anayasasıdır. Göremeyeceğiniz ama üretilebilir olan kısımdır. Hiç merak ettiniz mi? Ailenin diğer bütün üyeleri kahverengi saça sahipken kız kardeşiniz neden sarışın? Evet, işte burada genotip devreye giriyor. Anne-babanızda sarı saç görünmüyor fakat sarı saç genini taşıyorlar.

Fenotip – Bu görebildiğiniz kısımdır, örneğin çantanızı kapıp kaçan hırsızı polise tarif ederken anlattığınız fiziksel özellikler o bireyin fenotipidir.

Alel – Her iki kromozomun aynı pozisyonunda bulunan gen çiftidir. Diğer bir deyişle,  her bir kromozomda kahverengi saç geni bulunmaktadır. Bu genin bir aleli olarak ifade edilir. Eşleşen kromozom aynı kısımda aynı alele sahipse eğer bu sayede bir çift oluşmaktadır.

Homozigot – Bu, bir bitki ya da hayvanın bir kromozomda tek bir yerde iki özdeş alel olduğunu belirtmek için kullanılan bir terimdir. Bu sonuçlar sadece bir özellik için doğru eşleşen bir hayvandaki sonuçlardır. Buna şu şekilde bir örnek verilebilir: eğer aileniz kahverengi saçlıysa, siz de kahverengi saçlısınız, ailenizden bir önceki nesil ve onlardan bir önceki nesil de kahverengi saçlıysa, siz sadece kahverengi saç için homozigotsunuz demektir. Sahip olacağınız çocuklar için tek ihtimal şudur: Sarışın olmayan çocuklar.

Heterozigot – Homozigot olmayan bir şeyi belirlemek için kullanılan terimdir.Sarışın bir kızkardeşe sahip olmanızın nedenidir. Aileniz sarı saç için heterozigotturlar.

Basit kavramları anlatabildik mi? Tamamsa, burada kodlama kısmına gideceğiz. Genetikte “kahverengi saçla kahverengi saç eşleştiğinde kahverengi saçı verir” demek yerine, bilim adamları bunu kısa yoldan yazma yoluna gitmişler. Eğer bir bilim adamı tanıyorsanız, neler olup bittiğini sadece kendilerinin anlayacağı şekilde bazı şeyleri kısaltmayı ne kadar sevdiklerini biliyor olmalısınız. Dolayısıyla, bu durumda biz “kahverengi saç” kelimelerinin yerine (İngilizcede Brown’ın baş harfi olan) “B” harfini koyacağız. “Eşleştiğinde” kelimesi yerine bir “X” harfi ve “verir” kelimesi yerine de “=” koyacağız.

Dolayısıyla bu durum şöyle ifade edilir: B X B = B. Daha kolay ve hızlı değil mi?

Şimdi, konuyu biraz daha karmaşık bir hale getirelim ve baskın/çekinik konusuna devam edelim. Bu ifadeleri anlamanın en iyi yolu şudur: baskın bir bireyin daha güçlü olması ve böylelikle kendini ifade edebilmek için çekinik bireyin yeteneğini ortadan kaldırması gibi düşünülebilir. Bu şuna benzer: Büyük erkek kardeşin kendini patron olarak düşünmesi.

Baskın bir özelliği ifade etmek için, büyük harf kullanacağız. Çekinik bir özellik için ise küçük harf kullanacağız. Her bir harf bir geni ya da aleli temsil eder. Diyelim ki kahverengi saçlısınız, böylelikle sembolünüz “B” olacak. Ebeveyninizin her ikisi de kahverengi saçlıysa, onlar da “B” olacaklar. Kızkardeş nereden geldi diye sorarsanız. Unutmayın, aleller çiftler halindedir. Yani gerçekte, ebeveyninizin her ikisi de “Bb” dir, her alel veya gen için bir harf vardır. “B” baskın kahverengi saça sahip olunduğunu gösterir, fakat çekinik “b” sarışın bir çocuğa sahip olabileceğini gösterir. Sadece bir alel dominantlık durumunu ifade etmek için gereklidir. Dolayısıyla her iki alelde dominantlığı ifade etmek için sadece bir “B” ye ihtiyacımız var,”bb” şeklinde bir ifadeye çekinik bir özelliği belirtmek için ihtiyaç duyulur.

Şimdi sonuç şunun gibi olacaktır: Bb X Bb = B_(sen) ve bb (kızkardeşin)

Alt tire “_” aynı fenotipte sonuçlanan bütün muhtemel genotip kombinasyonlarını yazmanın kısa yoludur.

İnanıyorum ki çoğunuz Punnet Tablosu’nu duymuşsunuzdur. Peki, buna tekrar bir bakalım. Lise biyolojisine baştan başlıyoruz…

Görebilirsiniz ki baba her bir kromozoma bir alel gönderir, bir “B” ve bir “b”, en üst satırda. Anne de aynı şeyi yapar, en sol sütunda. Eğer tablo aracılığıyla her bir aleli karşılaştırırsanız, 4 muhtemel genotipi elde edersiniz. “BB” kahverengi saçlı ve her iki alel büyük “B” olduğu müddetçe, bu bireyin kahverengi saç için homozigot olduğu anlamına gelir. Bu birey yalnızca kahverengi saç üretebilir. Diğer ikisi aynıdır. “Bb”. Bu bireyler kahverengi saçlıdır, fakat sarı saç geni taşırlar ve heterozigotturlar.

 

BB ve Bb bireylerinin fenotipi aynı olduğu müddetçe, “B_” olarak aynı fenotipe sahip her bir genotipin kodlarını BB,Bb ve Bb şeklinde yazmak yerine tüm kahverengi saçlı bireyleri ifade etmek için alt tire “_” kullanabiliriz.

Tamam, bu kadar yeter. Balık işine geri dönelim.Eğer yukarıda söylediklerimi anladıysanız, bu iş daha kolay olacak..

 

Kamboçyalı (CAMBODIAN)

 

Bana göre, özelliklerini açıklaması en kolay olanı Kamboçyalı genidir. Bu, bir balığın renkli veya renksiz yüzgeçlere sahip olmasına veya vücut renginin büyük ölçüde azalmasına sebep olan gendir.

 

 

Görebileceğiniz gibi, bu dişinin görsel olarak vücudunda hiçbir renk yoktur. Fakat açık kırmızı yüzgeçlere sahiptir. Kamboçyalı özelliği çekinik bir özelliktir. Bunun anlamı size Kamboçyalı balığı vermesi için her iki alele de ihtiyaç duymanızdır. İlk olarak özelliği tanımlamak zorundayız, bu özellik Kamboçyalı olma durumudur. Şimdi bir simge ile ifade edelim, “c” harfi kullanacağız. Kamboçyalı geni çekinik olduğundan  gösterilen özellik küçük harfle ifade adilecek ve büyük “C” baskın olan düz renkli balıkları ifade edecek.

Homozigot Kamboçyalı olmayanı “CC”

Homozigot Kamboçyalıyı “cc”

Heterozigot Kamboçyalıyı “Cc” ile ifade edeceğiz.

Kamboçyalı olmayan Kamboçyalı ile eşleştiğinde şöyle ifade edilecek: CC X cc

Baba 2 alel verir, “C” ve “C”

Anne 2 alel verir, “c” ve “c”

Punnett Tablosu:

 

Bu tip çaprazlamadan gelen tüm yavrular düz renklidir.Bu F1 üretimi ya da birinci kuşak çaprazlama olarak adlandırılır. Şimdi eğer siz erkek kardeşten kız kardeşe bu batından yavru almış olsanız. Yukarıdan da biliyosunuz ki her ikisi de Kamboçyalı özelliğini taşıyor olacaklar. Dolayısıyla f1 kuşağını şu şekilde çaprazladık CcXCc

Baba 2 alel verir, "C" ve "c"

Anne 2 alel verir, "C" and "c"

Punnett Tablosu:

Şimdi dörtte üçü düz renkli olan bir batın elde ettiniz, başka bir deyişle ¾ ü veya %75’i. Sonuç %25 kamboçyalı bir batındır. Bu ikinci kuşak F2 çaprazlaması olarak ifade edilir. Şimdi siz kısmen Kamboçyalı olan balıklara sahipsiniz ve tamamen Kamboçyalı veren bir batına sahip olmak istiyorsunuz, tüm ihtiyacınız olan bir erkek ve dişi seçmek ve çaprazlamaktır. Bingo!! Tamamı Kamboçyalı yavrular…

 

ÇİFT KUYRUK (DOUBLE TAIL)

Temel konular anlaşıldıktan sonra genetikle ilgili güzel bir şey, sadece bir tekrar meselesidir. Çift kuyruk özelliği de çekinik bir özelliktir aslında. Kamboçyalı özelliği buna çok benzer.Bir balık çift kuyruk olabilmek için her iki alelde de çekinik alellere ve tek kuyruk olabilmek için ise sadece bir baskın alele  ihtiyaç duyar.

 

Önce özelliği tanımlayalım – çift kuyruk yani “Double Tail”

İkinci olarak bir sembol belirleyelim – “DT” tek kuyruk için “dt” çif kuyruk için.

Çift kuyruk geni taşıdığına inandığım tek kuyruk bir erkeğim var. Bu balığın genotipi DT_ olarak ifade edilir. DT tek kuyruk olmaya baskındır anlamına gelir, fenotipi veya görünüşü tek kuyruktur, ve “_” demek oluyor ki gerçekten ne geni taşıdığını bilmiyorum. dt olup olmadığından emin olamadığım müddetçe “?” kullanırım. Bu erkeği genotipi dtdt olan bir double tail dişiyle çiftleştirdiğimde. Durum DT_ X dtdt olur.

 

Punnett Tablosu:

 

 

Görebileceğiniz gibi, batında çift kuyruklar mevcut değil. Baskınlık kurallarını takip ettiğimizde, DT balığın tek kuyruk olduğu anlamına gelir, çift kuyruk değil. Çift kuyruk sadece şu şekilde kodlanır “dtdt”. Tabloda “dtdt” olmadığı müddetçe, erkek beta homozigot baskın tek kuyruk geni taşımaktadır veya “DTDT”. Bu çaprazlama “test çaprazlaması” olarak ifade edilir.Şu anlama gelir: homozigot çekinik hayvanı, bilinmeyen birtanesiyle çaprazlamak için kullandık ve bilinmeyenin genotipini belirlemek için fenotiplerini kullandık. Hala karışık mı? Tüm yavrular çift kuyruk geni taşıyor, çift kuyruk anneye sahip olduklarından dolayı. Eğer bu F1 jenerasyonunu çaprazlarsanız sahip olacağınız şudur: DTdt X DTdt

 

Punnett Tablosu:

 

 

Bu ikinci jenerasyon veya F2 kuşağı, hem çift kuyruk hem de tek kuyruklar üretecekler. Tabloya göre, 2 karede “DTdt” 1 kare “dtdt” ve bir kare “dtdt”. Karelerin dörtte üçü, ¾ ü, batının %75’i tek kuyruk ve kalan çeyreği  %25’i çift kuyruktur.

 

SARI (YELLOW)

 

Bu özellik, kendi deneyimlerim doğrultusunda çekinik olduğunu keşfettiğim biz özelliktir. Fakat yellow un baş harfi olan “Y” ve “y” kullanmak yerine non-red yani kırmızı olmayan anlamında “NR” kullanılır. Dolayısıyla kırmızı bir balık sarı renk genine karşı baskın olarak “NR” ile ifade edilir. Çoğu yetiştirici sözde turuncu rengi ifade eden ikinci bir özelliğin olduğuna inanır, fakat genetik bilimi hala çok yeni olduğu için bunu burada tartışmaya gerek yok.

 

 

Özellik = Sarı Renk

Sembol  = NR baskın (kırmızı) ve nr çekinik (sarı)

 

Çaprazlama: nrnr sarı erkek X NR_  kırmızı dişi

Punnett Tablosu:

 

Tekrardan, bu çaprazlama tüm yavruların aynı genotipi taşıması ve dolayısıyla aynı fenotipi taşıması şeklinde sonuç verir. Tamamı kırmızıdır. Sahip olduğumdan dolayı, söyleyebilirim ki; kırmızı dişi bir homozigot baskın kırmızı balık veya “NRNR”. Bu F1 jenerasyonunu F2 jenerasyonuna sahip olabilmek için çaprazladım, NRnr X NRnr. Sonuç ortada…

Punnett Tablosu:

Burada batının %75’i kırmızı ve %25’i homozigot sarı gene sahip. Kırmızı balıkların 1/3’ü kırmızılık açısından homozigot ve kalanlar da her iki renk için de heterozigottur.

 

BLACK

 

Açıklamayı kolaylaştırabilmek amacıyla, herhangi siyah bir balığı siyah olarak ifade edeceğim. Melanodan burada bahsedilmemiş olmasına rağmen, “M” harfi siyahların sembolü olarak bilinir hale gelmiştir. Siyah bir balık gördüğünüz gibi, siyah bir balıktır. Siyah renk özelliği yukarıdaki özellikle aynı şekilde işlev görür, çekinik bir gendir böylece iki alele ihtiyaç duyar. Siyah özellik taşıyan bir çift balığı çaprazlarsınız, içinde siyah balıklar olan bir batın elde edersiniz. Böylece,İlk yerde nasıl siyah balıklar elde ettiyseniz, iki metalik mavinin çaprazlaması da bana siyahları verdi, ne harika ve inanılmaz sürpriz.

 

 

Özellik siyah renk, Baskın için sembol M çekinik için m. Çaprazlama şöyle bir çiftle yapılırsa, yanardöner renkleri nedeniyle metalik, her ikisi de siyah gen taşıyor.

MmXMm

Punnett Tablosu:

 

 

 

Burada, batının %25’i siyah renk için homozigottur. Diğer üç çeyrek, veya %75, yanardöner metalik gövde renklidir. Metalik renklilerin 3 te 1 i sadece metalik renk için homozigottur, siyah için değil. Kalanlar ise siyah için heterozigottur.

 

YEŞİL,MAVİ & METALİK MAVİ (GREEN, BLUE, & STEEL BLUE)

 

Birşeyler bildiğini düşündüğün anda bilmediğin yeni şeylerin olduğunu fark edersin. Bu durum, gerçek çekinik özelliğin olmadığı şeklinde oldukça farklı bir durumdur. Tamamı baskındır, dolayısıyla “paylaşımcı” veya “eşbaskın” gen olarak tanımlanırlar. Bu, her bir rengin, kendi rengini üretmek amacıyla bir diğerinin üzerinde eşit olarak çalıştığı anlamına gelir. Böyle durumlarda, tamamı aynı renk olan bir batın elde edersiniz, iki rengin meydana geldiği bir batın veya muhtemel üç rengin de olduğu bir batın.Nasıl olduğuna bakalım.

 

Bu özelliği Bl olarak ifade edeceğiz, İngilizcedeki Blue kelimesinin baş harfi olarak. Yeşil için neden “G” kullanılmadığını bilmiyorum. Bu harf söyleyebileceğim kadarıyla beta genetiğinde kullanılmıyor.Daha da zorlaştırmak için, “Bl” maviyi temsil ediyor. Yeşil ve metal mavisi parlak (yanardöner) renklerdir. Şöyle ifade edilir:

BlBl - yeşil

Blbl - mavi

blbl - metal

Burada “Bl” ve “bl” den her ikisinin de balığın renginde eşit söz sahibi olduğunu görebilirsiniz. Eğer “Bl” baskın olsaydı “Blbl” her daim yeşil bir balık olurdu, mavi olmazdı. Böylece, çaprazlamalar böylelikle metalik (blbl) X metalik (blbl) %100 metalik (blbl) verirdi.Ne yaptığınızın önemi olmadığı içindir.Her bir çift için aleller yalnızca “bl” olabilir ve böylelikle sadece “bl” ile eşleşebilir. Yeşillik özelliği de aynı şekildedir. Yeşille “BlBl” yeşili “BlBl” çaprazlarsanız %100 yeşil elde edersiniz “BlBl”

Mavi renk biraz farklıdır. Çünkü mavi her iki eşten gelen her iki alele de sahiptir, sonuç tamamı üç renklilerdir. Her bir rengin oranları değişir. Yeşillerle aynı sayıda mavi ve metalik alamazsınız. Blbl X Blbl

 

Punnett Tablosu:

 

 

Burada 4 karenin 2 si mavi (%50) diğer iki kare için her biri farklı genotip içerir. Böylece %25 her biri metalik ve yeşillere sahip olacaksınız. Genetik ne kadar mükemmel değil mi? Şimdi işin daha enteresan kısmı, eğer bir yeşille bir maviyi çaprazlarsanız, %50 yeşil %50 mavi elde edersiniz. Maviyle metaliği çaprazladığınızda %50 mavi ve %50 metalik elde edersiniz. Son olarak, Yeşille metaliği çaprazlarsak ne elde ederiz?

Punnett TAblosu:

 

 

Tahmin ettiğiniz gibi, erkek ve dişinin renkleri önemli değil. Dolayısıyla eğer yeşil veya metalik istiyorsanız bu ikisini birbiriyle eşleştirmeyin.

 

Di-Hibrit (iki özellik) Çaprazları  - (DIHYBRID (or two trait) CROSSES)

 

Yukarıda anlatmış olduklarımızın tamamı tek bir özellik için yapılan çaprazlamalar ile alakalıdır. Çift kuyruk, sarı , siyah, Kamboçyalı ve parlak renkler. Sadece bir özellikten bahsedildiğinde, buna monohibrit çaprazlama denir. Mono, bir veya tek anlamına gelir.Şimdi de dihibrit çaprazlarla çalışalım, aynı anda iki özelliğin birden olduğu çaprazlar.Sadece iki farklı dihibrit çaprazlama ile çalışacağım. Trihibrit çaprazlamalarda işler gerçekten karışıktır.tek seferde üç özellik vardır. Polihibrit özelliklerde ise üçten fazla özellik vardır.Bu kısmı uzmanlara bırakıyorum.

 

Yapacağımız ilk dihibrit çaprazlama tek renkli kırmızı erkek ve sarı Kamboçyalı dişi. Kullanılacak Semboller “NR”,”nr”,”C” and “c” Kırmızı erkeğin genotipi CCNRNR Sarı Kamboçyalı dişinin genotipi ccnrnr.

CCNRNR X ccnrnr

 

Erkeğin verebileceği tüm aleller baskın aleller olduğu müddetçe dişi çekinik olacaktır. Bu punnett tablosunu atlayacağız ve üreyen tüm yavrular tek renkli kırmızı balıklar olduğunu göreceğiz. CcNRnr. Şimdi F1 kuşağı çaprazlaması yapacağız. CcNRnr X CcNRnr.

Punnett Tablosu:

 

 

Vay anasını!! Çok oldu, değil mi? 4 kareli bir tablo yapmak yerine, 16 kareli tabloya atladık. Neden? Çünkü her bir çift dört alele sahip, her bir özellik için iki tane… Vereceği 4 alel olan bir çiftten bahsettiğimiz durumda, 4x4=16 muhtemel genotip kombinasyonundan bahsedebiliriz. Eğlenceli kısım için,hangi genotip hangi fenotipi gösteriyor?

 

Bunlar genotipler ve kodlarını gösterir:

CCNRNR – düz renk vücut kırmızı

CCNRnr – düz renk vücut kırmızı

CCnrnr – düz renk vücut sarı

CcNRNR – düz vücut kırmızı

CcNRnr – düz vücut kırmızı

Ccnrnr – düz vücut sarı

ccNRNR – Kamboçyalı kırmızı

ccNRnr – Kamboçyalı kırmızı

ccnrnr – Kamboçyalı sarı

 

9/16 oranında veya yaklaşık %56 düz kırmızı balığa sahip olacaksınız. 4/16 veya %25 hem sarı hem de kırmızı Kamboçyalılar ve son olarak 1/16 veya yaklaşık %6 oranında sarı Kamboçyalı. Hangi kırmızı balığın sarı gen taşıdığını bakarak anlamanız mümkün değildir.Sarıyla çiftleştirdiğinizde tespit edebilirsiniz.

 

Son bir balık kombinasyonu, muhtemelen çaprazlamalarda en çok aranan  siyah dişiler kısırdır. Siyahla , siyah gen taşıyan Metalik parlağın eşleşmesi   sonucu oluşur. Aslında bu yukarıdaki çapraza göre daha kolaydır. Metalik parlaklıktaki siyah erkek blblmm genotipine sahiptir. Ve her iki aleline de sadece “blm” verebilir. Dişi siyah geni taşıyan metaliktir ve genotipi blblMm olacaktır. Dişi “blM” ve “blm” gönderebilir.

blblmm X blblMm

 

Punnett tablosu:

 

 

 

Bu çaprazlama %50 siyah ve %50 metalik üretilir.

 

 

Bazı bilinen beta sembolleri ve açıklamaları

dt = double tail, recessive

p = protruding fin rays (combtail), recessive

b = bright (or blonde), dominant

c = cambodian, recessive

m = melano (black), recessive

er = extended red, partially dominant

vf = varigated fins (butterfly), recessive

nr = non-red (yellow), recessive

bl = blue, green or steel, co-dominant

si = spread irridocyte, dominant

op = opaque, partially dominant

mb= marble, recessive

Bazı bilinen beta sembolleri ve açıklamaları

dt = çift kuyruk, çekinik

p = çıkıntılı yüzgeç yolları (taçkuyruk), çekinik

b = açık renk ,baskın

c = kamboçyalı, çekinik

m = melano (siyah), çekinik

er = artırılmış kırmızı, kısmen baskın

vf = renk geçişli yüzgeçler (kelebek), çekinik

nr = kırmızı olmayan (sarı), çekinik

bl = mavi, yeşil veya metalik, eşbaskın

si = spread irridocyte, baskın

op = renksiz-donuk renk, kısmen baskın

mb= mozaik, çekinik

Alıntı ve çeviridir... Faydalı olacağını düşündüğüm bir yazıyı dilimin döndüğünce çevirmeye çalıştım.