buz balığı

 

Kansız Balık (Buz Balığı)

1930 yılında "Vikingen" adlı bir balina gemisi, Güney Atlantik’te küçük bir adaya geldi

"Buvet" adlı bu ada, Afrika’nın güney ucu Ümit Burnu’ndan 1600, Güney Amerika’nın güney ucundan 3000 mil uzaklıktaydı

Balina gemisinde Johan Ruud adlı bir hayvan fizyoloğu bulunuyordu

Ruud, adanın civarında bir balıkçıyla karşılaştı

Balıkçı ona, "Biliyor musunuz, burada hiç kanı olmayan bir balık yaşıyor" dedi

"Kansız" bir balık

Hayatı canlıları inceleyerek geçmiş bir bilim insanı için bu çok şaşırtıcı bir iddiaydı

Çünkü bütün omurgalıların, hemoglobin içeren kan sayesinde canlı kalabildiklerini çok iyi biliyordu

* * *

Ruud ülkesine döndüğünde, tesadüfen Ditlef Rustad isimli bir başka bilim insanıyla tanıştı

Bu hikáyeyi ona anlattığında, kendisini şaşırtan şu cevabı aldı:

"İki yıl önce ben de oradaydım ve bu balığı gördüm"

Üstelik, kendisinde bu balığın bir fotoğrafının bulunduğunu da söylüyordu

Ona göre balığın adı "beyaz timsah balığı" idi

Bazıları ise onu "şeytan balığı" olarak biliyordu

Balığın bir üçüncü ismi daha vardı:

"Buz balığı"

Neydi bu esrarengiz, damarı kesilse kan akmayan balık

Biraz işin içine dalınca, bilim dünyasının, hayat felsefesinin girdabına kapıldığı çok ilginç ve dramatik bir hikáyeye ulaştım

Hepimiz için derslerle dolu bir "döneklik" hikáyesine

* * *

Canlıların kanının temel yapısını oluşturan hemoglobin molekülü iki temel bileşenden ibarettir

"Globin" adı verilen bir protein ve "heme" denilen küçük bir molekül

Kanın kırmızı rengi bu "heme" denilen molekülden gelir

Kansız balığın sırrı, DNA araştırmaları geliştikten sonra çözüldü

Daha doğrusu, canlıların gövdesinde "DNA fosillerinin" bulunduğunun keşfedilmesi sayesinde

Dış dünyada nasıl mamut fosilleri, neanderthal insana ait fosiller bulunuyorsa, canlıların iç yapılarında da nesli tükenmiş DNA’ların fosilleri bulunuyor

Yani bir DNA arkeolojisinden söz edebiliriz

"Buz balığının" fosil DNA’ları şunu ortaya çıkardı:

"Buz balığı" ailesi, normal kanı olan öteki balıklar gibi okyanusta mutlu bir hayat sürdürüyordu

Ancak bundan 55 milyon yıl önce iklimde acayip bir değişiklik meydana geldi ve okyanus sularının sıcaklığı 68 Fahrenhayt’tan 38 Fahrenhayt’a düştü

Çok az okyanus canlısı bu ani düşüşe dayanabildi

Bunlardan biri de buz balığıydı

Dayandı ama ne pahasına?

* * *

İnsanların kanının yüzde 45’i kırmızı hücreden oluşur

Kırmızı hücreler, soğuğa dayanıklı değildir

Buz balığı, soğuğa dayanıklı hale gelebilmek ve hayatını idame ettirebilmek için mucizevi bir değişimi gerçekleştirdi

Kanındaki kırmızı hücrelerin oranını yüzde 1’e indirdi

Bu da yetmedi

Bu defa tarihin ilk "antifrizini" keşfetti

Hayatta kalma yemini eden bünyesi, donmayı engelleyen bir nevi antifriz proteini yarattı

Böylece buz balığı, adına da uygun şekilde, sıfırın altındaki sularda bile hayatını idame ettirmeyi başardı

Yani bugün bu balığın damarlarında fiilen buzlu su akıyor

***

Peki bu balık için "kansız" sıfatını kullanabilir miyiz?

Yoksa bu küçük balık, hayat mücadelesi veren tüm canlıların azizi midir?

Benim inancım şu:

Hayatta kalabilmek için "kanını" bile değiştirmek zorunda kalan bu canlı, gerçek bir tabiat kahramanıdır

Ve hepimize verdiği hayat bilgisi dersi de şudur:

"Dönüşebilmek, dönebilmek, hayatta kalmanın, ilerlemenin temel kanunudur"

İşte bu nedenle buz balığının önünde saygıyla eğiliyorum. (not=alıntıdır)

 

Akvaryumda beslenen tatlı su buz balığı

Yazıda bahsedilen balık okyanusta yaşar.

Lütfen bilgilerin doğruluğundan emin olmadan canlılar üzerinde deneme yapmayın.