pH, Su Değerleri ve İyon Gereksinimleri

A:    pH=3,              pOH=14-3=11                    Asidik çözelti

B:    pH=2.87,         pOH=14-2.87=11.13           Asidik çözelti

C:    pH=8.17,         pOH=14-8.17=5.83             Bazik çözelti

D:    pH=4.5,           pOH=14-4.5=9.5                Asidik çözelti

E:    pH=7.6,           pOH=14-7.6=6.4                Bazik çözelti

..     …………….          …………………………..                ……………………

..     …………….          …………………………..                ……………………

 Akvaryum hobisinde çoğunlukla pH terimini kullandığımızdan, bu noktadan itibaren pH üzerinden devam edeceğiz. Terimsel olarak, 7’den büyük pH değerleri bazik, 7’den küçük pH değerleri asidik çözelti oluşturur demiştik. Peki akvaryumlarda pH sınır değerleri nedir? Akvaryum suyumuz ne kadar asidik veya ne kadar bazik olabilir? Canlıların ve bitkilerin tolerans sınırları nelerdir? Aşağıdaki grafiklerde, tatlı su akvaryumları için optimum pH değerleri belirtilmiştir.

Grafik 1. Bitkili akvaryumlar için uygun pH değerleri grafiği

Grafik 2. Mineralli su (Malawi-Tanganyika) akvaryumları için uygun pH değerleri grafiği

Bitkili akvaryumlar için Grafik 1’de gözlenen yeşil pH değerleri en uygun değerlerdir. Kırmızı renk arttıkça risk ve zarar artacaktır. Bitkili akvaryumlardan kasıt, yumuşak su, yani kıyasla asidik ve fazla iyon içermeyen su değerlerinin uygun olduğu akvaryumlardır. Bu gibi akvaryumlarda bitki türleri ile birlikte, amazon balıkları (Discus, tetralar, ramirezi, melek, vs.), canlı doğuranlar, sazansıgiller, kedi balıkları, omurgasızlar (kerevitler, karidesler, yengeçler, salyangozlar, vs.) ve daha pek çok tür canlı beslenebilir. Bu gibi canlılar, doğal habitatlarında nehir kaynaklı sular içinde yaşadıklarından, yüksek iyonlu ve/veya bazik sulara uyumlu değillerdir. Aynı şekilde Malawi ve Tanganiya çikletleri de habitatları gereği yüksek pH ve sertlikte sulardan hoşlanırlar. Peki neden? Bu noktada, doğal habitatlarda neden su değerlerinde farklılıklar olduğunu ele alalım.

Su ve iyon ilişkisini ele alırken, ilk olarak çok duyular genel sertlik (general hardness (GH)), karbonat sertliği (carbonate hardness (KH)), toplam çözünmüş katılar (total dissolved solids (TDS)), milyondaki parça (parts per million (ppm)) sert su, yumuşak su, ters ozmos (reverse osmosis (RO)) gibi terimleri açıklayalım. Açıklamalar sonrasında detaylı olarak ilişkilendirme yapacağız.

Genel Sertlik (GH)

Genel sertlik, GH kısaltması ile ifade edilen ve su içinde çözünmüş bütün iyonları hesaba dahil eden terimdir. Su içindeki tortu ve iyonlar toplamı bu terim ile ifade edilir. Genel sertlik, yağmur suyunun toprak ile etkileşimi sonucu içerisinde iyonlar çözmesi ile veya tortuların su içinde askıda kalmasıyla oluşur. Bunun yanında göl suları, çoğunlukla yeraltı sularından beslendiğinden, yeraltında tuzları bakımından zengindir. Çünkü kaynak suları yüzeye hareket sırasında güzergahı üzerinde bulunan tuzları çözer ve birikintiye taşır. Deniz suyu için ise durum hepsinin toplamı olarak düşünülebilir. Ayrıca denizlerde buharlaşma oluştuğundan, iyon yoğunluğu da dünyanın oluşumundan bu güne artarak doygun hale erişmiştir. Denize erişen her türlü yüzey ve yeraltı suyu bir takım iyonları denize taşır. Denizden de buharlaşma eseri sürekli saf su çıkışı olur. Buharlaşan saf su yoğunlaşıp dünya yüzeyine erişip, iyon toplayarak tekrar denize karışır. Tüm bu döngü eseri yeryüzünde veya yeraltında bulunan mineraller denizlere taşınır. Bu sebeptendir ki, deniz suyu sertliği 6600ppm civarındadır. Nehir suyu genel sertliği değişmekle birlikte 0-375ppm iken, göl suları yeraltı kaynaklarından beslendiği için 0-1000ppm arası değerlere sahiptir. Nehir ve göl sularının GH değerlerinin geniş aralık bulundurması coğrafi etkilerden kaynaklanmaktadır. Yaşlı bir nehir deltası mineralleri milyonlarca yıl süpürür ve denize taşırsa, çözebileceği az miktarda alüvyon kalacağından düşük GH değerine sahip olabilecekken, kıyasla genç bir delta zengin alüvyon içeriğinden dolayı yüksek GH değerine sahip olabilir. Genel sertliği azaltmak için suyu havalandırmak (şebeke sularına eklenen klorun gaz haline dönüşüp uçurulması için), su arıtıcıları kullanmak (genellikle tortu ve renk verici organik maddeleri süzer) veya ozmos filtreler kullanmak (aşağıda detaylı olarak açıklayacağız) yararlı olur. İhtiyaca göre başka metodlar geliştirilebilir veya uygun metod seçilebilir.

Karbonat Sertliği (KH)

Karbonat sertliği ise KH kısaltması ile ifade edilen ve su içinde yalnızca çözünmüş karbonat ve bikarbonat iyonlarını hesaba dahil eden terimdir. Çok yoğun su döngüsüne maruz kalan habitatlarda karbonat sertliği düşük olacaktır. Buna karşılık birikintilerde KH değerleri yüksek olacaktır. Sebep açıktır; yüksek su döngüsü bulunan deltalarda iyonlar bir şekilde taşınır. Bunu yıkamak olarak düşünebilir. Sınırlı miktarda mineral içeren deltalarda, yüksek debili nehir akıntıları mineralleri yıkayarak denize ulaştıracaktır. Ancak göllerden yalnızca buharlaşma ile su hareketi oluşacağından, iyon miktarları yeraltı su kaynakları dolayısıyla bellir bir noktaya kadar artış gösterecek ve sabitlenecektir. Bu yüzden göl suları sodalı, yani karbonatlı olarak bilinir. Canlılar da habitatları icabı karbonata mukavemet gösterebilir. Amazon nehrinde su çok az iyon içerdiğinden, amazon canlıları düşük KH tercih edeceklerdir. Benzer şekilde kristal karideslerin doğal habitatları, asyanın yüksek yağmur alan nehirleri olduğundan ve bu sular mineral içermeyecek kadar yumuşak olduğundan bu canlılar karbonata tahammül edemezler. Karbonat sertliğini azaltmak için ozmos filtre en uygun metottur. Suyu kaynatarak karbonatı karbondioksite çevirerek de KH azaltılabilir ancak bu teknik, akvaryum kullanımında çok verimli olmayacaktır. Çünkü suyu kaynatmak muazzam enerjiler gerektirecek ve bu durum çok masraflı olacaktır.

Toplam Çözünmüş Katılar (TDS)

Genel sertlikle aynı olmakla birlikte ifade ediliş şekli farklılık gösterir. Suda çözünen tüm iyon ve katıları kapsar.

Milyondaki Parça (ppm)

İngilizcesi “parts per million” olan ve bir milyon çözücü içinde kaç parça çözünenin olduğunu ifade eden terimdir. Hem GH hem de KH değerlerini ifade etmek için kullanılabilir. 1ppm, 1mg/l olarak ifade edilir. Örneklemek gerekirse, TDS değeri 200ppm olan bir akvaryum suyunda litre başı 200 miligram çözünmüş iyon/tortu bulunmaktadır. Litre olarak ele alırsak, 100 litre ise akvaryum, toplamda 200mg*100litre=20 gram su haricinde çözünmüş iyon/katı bulunur. Aynı şekilde ozmos filtre örneği verelim. Diyelim ki ozmos filtrenizden 6ppm su çıkışı alıyorsunuz. Bu litre başı 6 miligram iyon bulunduğunu işaret eder. 100 litre için de 6mg*100litre=600 miligram bulunur. Tekrar belirtelim, ppm litre başı değerdir. Eğer akvaryumunuzda 200ppm değerini okuyorsanız, bu 200mg/litre değeridir.

 Tablo 1. TDS, GH ve KH arasındaki ilişki tablosu

Sert Su

İçinde çok yüksek miktarda iyon, tortu vs içeren sudur (≥375ppm). Göl suları sert su olarak ifade edilebilir. 375ppm altı, akvaryumlar için kabul edilebilir derecede yumuşak olarak kabul edilebilirken, 375ppm üzeri sert olarak kabul edilmektedir.

Yumuşak Su

İçinde düşük miktarda iyon, tortu vs içeren sudur (≤375ppm).

 Tablo 2. Akvaryum canlıları için su sertliği değerleri tablosu

Ters Ozmos (RO)

Ozmos, yüksek iyon konsantrasyonlu bir ortamın, çevresindeki düşük iyon konsantrasyonu bulunan bir ortamdan su alarak şişmesidir kısaca. Ters ozmos için ise bu durum tam terstir. Bir membran filtre kullanılarak su iki parçaya ayırılır ve belli miktarda iyon içeren su iki parçaya ayırılır. Bu parçaların biri saf suya yakın derecede az iyon içerirken (maksimum 10ppm), diğer parça ilk değerin iki katı civarında iyon içerir.

Grafik 3. Ozmos filtrenin basitleştirilmiş çalışma prensibi

Su Değerlerinde Değişiklikler Yapmak

pH’ı Artırmak veya Azaltmak

pH’ı Artırmak

Akvaryum suyumuzun pH değerini artırmak istiyorsak yani suyumuzu daha bazik hale getirmek istiyorsak yapacağımız şey suya baz çözeltisi eklemek olacaktır. Bunu yaparken elimizde kesinlikle pH değişimlerini takip edebileceğimiz bir pH metre olmalı. pH kağıtları da yararlı olabilir ancak hassasiyet bakımından düşük olduklarından pH metre kadar iyi sonuç vermeyeceklerdir. Sonuç olarak bir şekilde pH değişimlerini takip etmek durumundayız. Bu noktada 2 farklı durum için pH artırmayı ele alacağız.

1.Bitkili akvaryum/Asidik su canlıları akvaryumunda pH beklediğimizden çok düşük ise:

 Aşırı miktarda karbondioksit eklenmesi veya suya salınım yapan bir malzeme dolayısıyla akvaryum suyumuzun pH değeri aşırı düşebilir. Bu durumda pH metre ile takip ederek suya damla damla baz çözeltisi eklemeliyiz. Eklemeleri yavaş ve aralıklı yapmak pH metrenin değişimleri takip etmesine yardımcı olacaktır. Peki baz çözeltisini nereden bulacağız veya hazırlayacağız? Bunun için sodyum hidroksit (NaOH) veya ihtiyaca göre potasyum hidroksit (KOH) uygun olacaktır. Eğer imkanımız var ise ve akvaryumumuz bitkili ise potasyum hidroksit, potasyum sağlaması açısından daha uygundur. Fakat sonuçta pH ayarlayacak kadar düşük miktarda ekleme yapacağımızdan ve bulunabilirliği daha kolay olduğundan sodyum hidroksit de işimize yarayacaktır. Her iki tür içinde yapacaklarımız aynı olacağından sodyum hidroksit üzerinden yazıya devam edeceğim. Marketlerde satılan lavabo açıcılar (Mr. Muscle, Bim lavabo aç, vs.) katı sodyum hidroksitten oluşmaktadır. Açık havada ve deriyle temas ettirmeden, soğuk suyla dolu 500ml bir pet şişeye yarım paket kadar lavabo aç eklenerek stok çözelti hazırlanır. Bu çözelti aşındırıcıdır ve 5-10 günden uzun süre saklanmamalıdır. Kesinlikle göz ve deri ile temasından sakınılmalıdır. Temas halinde ise, sirekeli su ile temas eden bölge yıkanmalıdır (göz hariç. Gözle temas halinde acilen hastaneye başvurunuz). Hazırlanan stok çözelti, bir damlalık kullanılarak yavaş yavaş ve pH metre ile takip edilerek akvaryuma eklenir. Her 10 damlada bir 20-30 saniye ara verip pH’ın dengelenmesi beklenmelidir. Arzu edilen pH değerine ulaştığınızda, izleyen birkaç gün pH’ı takip ediniz. Bir kez dengelendiğinde, yoğun su değişimleri yapmadıkça veya suya salınım yapan bir etken olmadıkça pH sabit kalacaktır. İlk bakışta korkutucu bir süreç olarak gözükse de, özenli ve dikkatli bir şekilde gerçekleştirildiğinde zararsız olarak pH ayarlanabilmektedir.

1.Malawi-Tanganyika Çikletleri için şebeke suyu pH’ını yukarı çekmek:

 İlk maddede açıklanan prosedür bu durum için de aynen geçerlidir. İlkinden farklı olarak, bu madde için karbonat kullanarak da pH ayarlaması yapılabilir. Yumuşak su canlılarının bulunduğu akvaryumlarda karbonat kullanımı sorunlar çıkarabildiği için karbonat kullanımını tavsiye edilmemektedir. Ancak çiklet akvaryumlarında karbonat kullanımı sorun çıkarmayacaktır. Kullanıma gelirsek, suya yavaş yavaş ve pH metre ile takip ederek karbonat eklenir. Eklenecek karbonat, litre başı 70-80 miligrama kadar kabul edilebilecektir. Eğer hala arzu edilen değerler gözlenemediyse, NaOH çözeltisiyle ph yükseltmeye devam edilebilir. Çiklet akvaryumlarında karbonat kullanılmasının bir diğer yararı ise, tampon kapasitesi oluşturularak pH değerinin değişiklik göstermesinin engellenebilmesidir. Tampon kapasitesi oluşturabilen iyonlar karbonat, sülfat, fosfat gibi iyon kökleridir. Bu gibi iyonlar, suda yeni oluşan/oluşabilecek asit ve baz iyonlarıyla etkileşimde bulunarak pH değişikliklerinin önüne geçerler. Saf suya bir damla limon suyu eklendiğinde, pH’ta 100 birim değişiklik oluştuğunu kabul edersek, yüksek tampon kapasitesine sahip bir suda aynı miktarda limon suyu belki 0.01 birim değişiklik oluşturabilir.

pH’ı Düşürmek 

Akvaryum suyumuzun pH değerini düşürmek istiyorsak, yani suyumuzu daha asidik hale getirmek istiyorsak yapacağımız şey suya asit çözeltisi eklemek olacaktır. Bunu yaparken elimizde kesinlikle pH değişimlerini takip edebileceğimiz bir pH metre olmalı. pH kağıtları da yararlı olabilir ancak hassasiyet bakımından düşük olduklarından pH metre kadar iyi sonuç vermeyeceklerdir. Sonuç olarak bir şekilde pH değişimlerini takip etmek durumundayız.

1. pH beklediğimizden/arzu ettiğimiz değerden çok yüksek ise:

 Bu durumda baz kullanarak yapılan düzeltmeyi, asit stok çözeltisi kullanarak yapacağız. Asit stok çözeltisi için sülfürik asit, fosforik asit, asetik asit veya hidroklorik asit kullanılabilir. Peki bu asitleri nereden bulacağız. Sülfürik, fosforik ve hidroklorik asitler konsantre olarak satılmaktadır. Konsantre derken tehlikeli değerlerden bahsediyoruz. Olur da bu konuda bilgi ve tecrübeniz var ise, konsantre asitten 1 molar stok çözelti hazırlayarak kullanabilirsiniz. Ancak tekrar dikkat çekmek isterim ki, piyasada satılan bu asitlerin herhangi bir şekilde vücutla teması, 1. derece yanıklara sebep olacaktır. Bu sebeple bu asitlerin temin edilip kullanılmasını tavsiye etmiyoruz. Ancak bir şekilde düşük konsantrasyonlu çözeltilere erişebiliyorsak pH metre ile takip ederek pH değerini aşağı çekmede kullanabiliriz. Bu asitlere alternatif olarak asetik asit kullanılması çok daha az tehlikelidir. Ayrıca asetik asit yukarıdaki asitlere kıyasla tampon kapasitesi oluşturabildiğinden, kullanımı daha yararlı olacaktır. Asetik asidi basitçe katı limon tuzu kristalleri olarak marketten temin edebiliriz. Bu kristaller 500 ml su içeren bir pet şişe içerisinde bir 10-15 gram koyulacak şekilde çözülür ve stok çözelti hazırlanır. pH metre ile takip ederek, yukarıda pH artırmada açıkladığımız şekilde bu stok çözelti pH düşürmek için kullanılabilir.

GH değerini düşürmek

 GH değerini düşürmek için yapılacak olan şeyler ihtiyaca göre, yukarıda açıkladığımız ters ozmos işlemi veya tortu alma işlemidir. Piyasada genel olarak 2 çeşit su arıtıcı bulunmaktadır:

İlki, sudaki tortuyu, bazı organik maddeleri ve bazı iyonları tutabilen artıma sistemleridir. Bu gibi sistemlerde, su ilk olarak çeşitli geçirgenlikte mikron filtre/filtrelerden geçirilip tortudan ayırılır. Mikron filtreler tek kullanımlıktır ve yaklaşık altı aylık periyotlarla değiştirilmeleri gerekir.

Ardından karbon filtreden geçirilen su, suya renk veren ve karbon yüzeye ilgi duyan organik maddelerden arındırılır. Karbon filtre de tek kullanımlıktır ve yüzeyi doldukça (yaklaşık 6 ay) değiştirilmesi gerekir.

Bundan sonra sıra, sudaki kalsiyum ve magnezyum iyonlarını filtreleyen iyon değişim filtresine gelir. Bu filtrede bulunan polimerik malzeme, üzerinde bulunan sodyum iyonları ile kalsiyum ve magnezyum iyonlarını yer değiştirtir. İlk iki aşamada GH bir miktar düşer ancak iyon değişim filtresinde amaç suyu kalsiyum ve magnezyumdan arındırmak olduğundan GH düşmez, aksine artar. Bu artışa sebep bir kalsiyum veya kalsiyuma karşılık iki sodyum çıkışı olmasıdır. İyon değişim filtreleri, belli periyotlarla (6 ay) çok yoğun tuzlu su çözeltilerine yatırılarak yeniden kullanılabilir hale getirilebilir.

İyon değişim filtresinin ardından, eğer sistemde mevcutsa sıra su tatlandırma filtrelerine gelir. Bu üç aşamanın ardından gelen filtreler yine GH artışına sebep olur. Artışın sebebi suyun tadını içilebilir hale getirmek için eklenen bazı organik bitkisel iyon/maddelerdir.

Toplamak gerekirse, bu tür su arıtma sistemleri GH değerini ancak bir miktar düşürebilir. Asıl amaç suyu insan metabolizmasına uygun hale getirmek olduğundan, su temizlenir, saflaştırılmaz.

İkinci metod ise ters ozmos sistemler kullanmaktır. Su arıtıcılarla aynı olarak ters ozmos sistemlerde de ilk iki aşama mikron filtre ve karbon filtredir. Üçüncü aşama ise iyon değişim filtresinden farklı olarak membran filtredir. Yukarıda bulunan açıklamada ve grafik 3’te belirtildiği gibi membran filtre sudaki tüm iyon ve tortuyu, ters ozmos işlemi ile atık olarak ayırırken temiz su çıkışından saf suya yakın su verir. Ters ozmos sistemlerde mikron ve karbon filtre kullanılmasının amacı membran filtrenin ömrünü uzatmaktır. Tek başına kullanıldığında çok hızlı şekilde tıkanacağından, membran filtreden önce mikron ve karbon filtre kullanılır. Membran filtreler tek kullanımlıktır ve 2 yıla kadar işlevini yerine getirebilmektedir. GH değerini düşürmek için asıl etkili yöntem, açıklamalardan da anlaşılabileceği üzere ters ozmos sistemlerdir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken husus, ters ozmos sistemlerde bu üç filtrenin kullanılması gerektiğidir. Çünkü membran filtre çıkışına bağlanan filtreler suya iyon/madde vermeyi amaçladığından GH değerini artırıcı etki oluşturacaklardır ve akvaryum kullanımında gereksizlerdir. Ayrıca membran sonrası filtrelerin kullanımı gereksiz yere ek maliyetler oluşturacaktır.

KH değerini düşürmek

GH’a benzer şekilde KH değerini düşürmek için de yukarıdaki metodlar kullanılabilir. Aynı şekilde ters ozmos KH düşürmede etkilidir. Suyu kaynatarak, karbonat iyonlarını karbondioksit gazına dönüştürerek de KH düşürülebilir ancak bu yöntem çok çok pahalı olacaktır.

KH değerini artırmak

KH değerini artırmak için basitçe suya karbonat eklenmelidir. Arzuya göre bir TDS metre kullanarak istenen miktarda karbonat eklenebilir ve KH artırılabilir.

Suya Karbondioksit gazı (CO₂) eklemek

Bitkili akvaryumlarda, karbondioksit fotosentez için gerekli bir bileşendir ve bitkilere karbondioksit sağlanmalıdır. Ancak CO₂ kullanımı bir zorunluluk değildir ve dikkatli olunmalıdır. Tankta az miktarda bitki ve kıyasla fazla miktarda canlı var ise CO₂ kullanımına ihtiyaç olmayabilir. Böyle bir durumda suya CO₂ eklenmesi pH’ı aniden çok düşük değerlere çekebilmekte, bu durumda bitkilerin yanmasına neden olabilmektedir. Ayrıca doğada, bitkilerin bulunduğu habitatlar akvaryumda sağlanan miktarda CO₂ içermez. Normalden bir miktar fazla CO₂ eklenmesi fotosentezi, dolayısıyla gelişim hızlandırır ancak ekleme yüksek miktarlarda yapılmamalıdır. Karbondioksit kaynağı olarak pet şişede mayalı sistemler, piknik tüpü veya yangın tüpünde mayalı sistemler olduğu gibi karbondioksit tüpleri de kullanılmaktadır. Aşağıdaki linkte, piknik tüpü ile DIY piknik tüplü mayalı sistem yapım aşamaları mevcut.

http://www.akvaryum.com/Forum/piknik_tupunden_mayali_co2_sistem_%28resim_veamp;_hd_video_eklendi_syf210%29_k438772.asp

Bitkili akvaryumlarda iyon gereksinimleri

Tatlı su bitkileri sağlıklı gelişim gösterebilmek için potasyum, fosfat, nitrat ve çeşitli eser elementlere ihtiyaç duyarlar. Doğada bu ihtiyaçlarını, nehirlerin alüvyonları çözerek taşıması ile karşılayabilen bitkiler, akvaryumlarda kısıtlı miktarda iyona erişebilirler. Ayrıca her türün iyon gereksinimi ve iyon emilim hızı farklılık göstereceğinden, suda bazı iyonlar, bitki türleriyle ilişkili olarak daha hızlı tükenir. İyon eksikliği dolayısıyla bitkilerde çeşitli form ve renk bozuklukları meydana gelebileceği gibi yapraklarda delikler ve gelişimin durması da gözlenebilir. Bu duruma çözüm olarak suya iyon takviyesi yapılabilir. Ancak bunu yaparken kullanılan iyonların içerik ve miktarları iyi tahlil edilmelidir.

Bahçe bitkilerinden hatırlanacağı gibi, çok yüksek miktarda veya dengesiz besin eklemek, bitkilere faydadan çok zarar verecektir. Bu durum akvaryum bitkilerinde daha hassastır. Akvaryum bitkilerinin gelişimleri, 500ppm üzeri sertlikte sularda durmakta, daha sert sularda çürümeler başlamaktadır. Ayrıca pH 5.0 ve altında aynı şekilde bitkilerin hayatta kalması mümkün olmamaktadır. Tüm bu sorunlara ek olarak, akvaryum bitkilerinde, dengesiz besin takviyesi neticesinde yosun oluşumları gözlenmektedir. Sakal yosunundan yeşil alge kadar pek çok yosun türü, suda hazır halde bulunan eser element ve aminoasitler yardımıyla hızlı gelişim gösterir. Yosun türleri primitif canlılar olduklarından, suda serbest halde bulunan vitamin ve aminoasitleri bitkilerden çok daha hızlı kullanarak, bitkilerden daha hızlı gelişim gösterirler. Bu durum, bitkiler için sağlanan yararlı iyonların yosunlar tarafından tüketilmesine, dolayısıyla bitkilerin de besinsiz kalarak gelişimlerini durdurmalarına neden olur. Bu sebeple aminoasit ve vitamin içeren bitki besinleri, akvaryum bitkilerinde yosun gelişimini tetikleyici etki gösterirler ve bitkiler için sağlanan iyonların yosunlar tarafından tüketilmesine yol açarlar. Bu tür besinlerin kullanımından kaçınılmalıdır.

Bitkili akvaryum suyunda gereksiz, zararlı ve zararsız iyonlar

Şebeke suyunda bulunan pek çok iyon bitkili akvaryum kullanımı için gereksizken, bazı çeşitler de zararlıdır.

Örneğin şebeke suyu dezenfeksiyon amaçlı olarak yüksek miktarda klor iyonu içerir. Klorun akvaryum canlıları için yararlı bir etkisi bulunmamakla birlikte fazlası zararlıdır. Gereken doz halihazırda yemlerden veya suda arta kalan klordan sağlanacağı için klorun arıtılması yararlıdır. Hobiciler klordan kurtulabilmek için, genelde suyu havalandırma yoluna başvururlar. Dinlendirilen (açık havada bekletilen) veya havalandırılan suda, iki klor iyonu bir araya gelerek klor gazını oluşturur. Oluşan klor gazı, suda çözünürlüğü çok düşük olduğundan uçar ve su klordan arındırılır. Ancak bu tepkime belirli bir seviyeye kadar gerçekleşeceğinden suda yine belli bir miktar klor kalır. Klordan kurtulmanın en etkili yolu ters ozmos yöntemidir.

Sodyum şebeke suyunda fazlaca bulunan ancak bitkiler veya canlılar üzerinde zararlı etkisi bulunmayan bir iyondur. Arıtılmasının yarar sağlayabileceği gibi arıtılmadan kullanılmasının doğrudan bir zararı olmayacaktır.

Sülfat iyonu pek çok pozitif yüklü iyonun anyonu olarak suda bulunur ancak canlılar veya bitkiler üzerinde zararlı etkisi yoktur.

Bakır iyonu bitkiler için gerekli iyonlardan birisidir. Ancak bitkiler bu iyona yüksek konsantrasyonlarda ihtiyaç duymadıklarından, yemler vs vasıtasıyla sağlanması yeterlidir. Bakır gereğinden fazla miktarda kullanıldığında zararlı etki ortaya çıkarmaktadır. Oksidasyon değerindeki farklılıklar neticesinde, bitkilerde ve özellikle omurgasız canlılarda inhibite etki gösterebilmektedir.

Amonyak canlı dışkılarının ilk ürünü olarak ortaya çıkabilen ve canlılar üzerinde zararlı etki gösteren bir iyondur. Filtrasyon kabiliyeti yüksek akvaryumlarda çok hızlı olarak oksitlenerek nitrit ve nitrata dönüştürüleceğinden zararlı etkisi düşürülmüş olur. Canlı yükü yüksek ve filtrasyonu zayıf akvaryumlarda bitkiler üzerinde doğrudan ve çok zararlı etki gösterir.

Üre akvaryumda olmaması gereken bir azotlu atık bileşiğidir. İşlenip zararsız formlara dönüştürülmesi zahmetli olan bu bileşiğin akvaryuma eklenmesi bitkilere doğrudan zarar verir. Azot kaynağı olarak üre içeren bitki besinleri kesinlikle akvaryuma eklenmemelidir. Zirai azot ve nitrat gübrelerinde üre bulunduğu için akvaryumlarda kullanılmasından sakınılmalıdır.

Hidrojen Peroksit kimi hobiciler tarafından yosun kurutucu olarak akvaryumda kullanılmaktadır. Ancak bu bileşik bir radikalik başlatıcıdır ve akvaryumdaki canlılar için zararlıdır. Etkileşimde bulunduğu tüm hücreleri öldürür. Yosunların kurutulmasında kullanılmasının nedeni, yosunların, bitkilere kıyasla daha basit yapıda olmalarıdır. Yosunlar etkileşim sonrası hayatta kalabilecek güçte olmadıklarından kururlar ancak bitkilerin yalnızca bazı hücreleri ölür. Kalan hücreler yeniden gelişim gösterdiğinden hayatta kalır. Ancak balıklara veya omurgasızlara temas durumunda en iyi ihtimalle canlı üzerinde yaralar oluşturacaktır. Kullanımı tavsiye edilmemektedir.

Elimden geldiğince su değerlerini ifade eden kavramları açıklamaya çalıştım. Eksik kalan noktalar üzerinde, bu başlık altında tecrübeli hobiciler ile bilgi paylaşımı yapmaya devam ederiz umarım. Saygılar, sevgiler…